[humanus]

„Nie można jednak zaprojektować przyszłego świata, projekt jest bowiem pierwszym uzasadnieniem przemocy . „Ludzie powziąwszy przekonanie, iż mogą wiedzieć, jakie powinno być przyszłe społeczeństwo, nie tylko abstrakcyjnie rozstrzygają , ale działają , walczą ,odbierają mienie , wierzą , zabijają po to by stworzyć taki ustrój społeczny , w którym wedle ich mniemania ludzie będą szczęśliwi. Czynią zło przekonani , że wiedzą czym jest dobro” Tołstoj odrzuca zatem projektowanie przyszłości i bezwzględnie potępia przemoc jako drogę do zmiany warunków społecznych.”
[…]
„Tołstoj poddaje analizie również postulat uczestnictwa w życiu politycznym i powolnego zmieniania świata. Tę drogę także odrzuca jako w sposób konieczny demoralizującą i wcześniej lub później obejmującą kontrolę nad tym, kto na nią wstąpił „
[…]
„Sprzeciw Tołstoja zarówno wobec rewolucyjnej przemocy, jak i reformistycznej polityki bierze się z jego najgłębszego przekonania, dzielonego zresztą z Proudhonem i wcale licznymi myślicielami anarchistycznymi , że rewolucja dokonuje się w człowieku. Zewnętrzne formy społeczne nie są w żadnym razie źródłem , odwrotnie- są wynikiem myślenia jednostek . Zatem „życie ludzkie nie zmienia się na skutek zmiany zewnętrznych form , lecz tylko w wyniku wewnętrznej pracy każdego człowieka nad sobą „ Każda inna droga ku nowemu światu musi skończyć się demoralizacją . Tołstoj zaleca tedy porzucenie państwa, brak zainteresowania tą instytucją . Nieuczestniczenie w systemie, poświęcenie sił na zrozumienie celu i znaczenia własnego życia najlepiej rozwiążą , zdaniem Tołstoja, problem rządu i władzy.”

Piotr Laskowski Szkice z Dziejów Anarchizmu