[smutny miś]

W ateńskiej demokracji istnieli niewolnicy. Mogli robić co chcieli o ile nie krzywdzili innych? Nie mogli.
W ateńskiej demokracji kobiety nie mogły zawierać kontraktów ani samemu dokonywać zakupów. Były zależne od decyzji opiekuna. Mogły robić co chciały o ile nie krzywdziły innych? Nie mogły.

Po pierwsze, mówiąc o ilości tolerancji, wolności, czy stopniu otwartości społeczeństwa w Grecji bierzemy oczywiście w nawias istnienie niewolników. To samo z niepodmiotowo traktowanymi kobietami. Szkoda, że muszę to tłumaczyć.

W starożytnej demokracji ateńskiej istniała wolność słowa?

Po drugie, porównując stopień wolności dostępnej pełnoprawnym członkom społeczności np. Aten i Sparty i średniowiecznego Zachodu, każdy rozsądny człowiek musi przyznać, że ta wolność była większa w Atenach niż w Sparcie i w średniowieczu. Żaden średniowieczny nawet arystokrata nie mógłby publicznie mówić takich rzeczy, jakie mówił np. Antyfont, albo otwarcie żyć w dziwnym związku z prostytutką, jak Perykles, albo być homoseksualistą i się tym chwalić, jak Platon, albo nawoływać do zniesienia poddaństwa chłopów, tak jak niektórzy greccy filozofowie nawoływali do zniesienia niewolnictwa. I właśnie dlatego się mówi, że Grecja była tolerancyjna. Tolerancyjno-niewolnicza.

Po trzecie, żadna "demokracja grecka" oczywiście nigdy nie istniała w sensie empirycznym, były różne demokracje w różnych polis i nieustannie się zmieniały, poza tym były ciągle narażone na ataki nikczemnych siły niedemokratycznych, które postawiły sobie za cel zlikwidowanie demokracji, co czasem im się udawało, np. wtedy, kiedy w Atenach doszli do władzy Kritiasz i Charmides, krewni Platona, znanego autorytarysty. Jak pisałem o demokracji greckiej, to miałem oczywiście na myśli typ idealny demokracji greckiej. I w takiej demokracji greckiej, tak jak w każdej innej, rządzi demos, a demos to ci, którzy są sobie równi. Demokracja jest płaska. Wszyscy rządzący i rządzeni są na równym poziomie, jak bile na stole bilardowym, mówiąc obrazowo... Natomiast w ustrojach autorytarnych rządzi jedna osoba, albo mała grupa osób, która jest nadrzędna wobec reszty. Autorytaryzm ma warstwy. Wyższą warstwę i niższą warstwę. Dlatego sama struktura autorytaryzmu usposabia go nietolerancyjnie. Jedno- lub wieloosobowa warstwa rządząca może narzucać swoje wartości podwładnym. Natomiast demokracja jest już w samej swojej demokratycznej strukturze tolerancyjna, bo skoro wszyscy są równi, to żadne partykularne wartości, ideologia, styl życia, religia, preferencje estetyczne i seksualne etc. nie mogą sobie rościć prawa do nadrzędności względem innych.
"A co sytuacją", zapyta, być może, ktoś dociekliwy, "w której jakiś autorytarny rządzący, powiedzmy absolutysta oświecony, wprowadza odgórnie liberalizm obyczajowy?" Jest to oczywiście też tolerancyjność, ale wynika ona tylko z kaprysu i przez kaprys może zostać cofnięta. Demokratyczna tolerancyjność jest strukturalną koniecznością, jest więc głębsza i pewniejsza. I lepsza.
A co z inną sytuacją, dziwniejszą, kiedy większość obywateli ustanawia prawo, które pozwala na topienie czarownic w rzece? Taka sytuacja jest oczywiście możliwa, ale tylko wtedy, kiedy większość obywateli składa się z idiotów. Ale gdyby ludzie mieli wolny wybór (a wolny wybór to niezbędny warunek demokracji) i mieliby wybrać, czy wolą być idiotami, czy nie, to nie wybraliby przecież, że wolą być idiotami. Z czego niezbicie wynika, że za robienie z ludzi idiotów odpowiadają jakieś (tajemnicze) mechanizmy pozademokratyczne.