[ZaKotem]

Tu dochodzimy do paradoksu rezygnacji z wolności.
Ale zanim rozwinę ten wątek, podam jeszcze druga przyczynę, dla której następuje dobrowolne odejście od wolności gospodarczej.

Wolność gospodarcza w postaci idealnej wymusza ciągły wysiłek nakierowany na nieustającą negocjacje wszelkich warunków wymiany. Podmioty wymiany cały czas badają swoja pozycję negocjacyjną i cały czas renegocjują warunki, bu uzyskać największą możliwą korzyść. Oczywiście w takim świecie nikt nie miałby siły na podejmowanie jakichkolwiek innych działań, niż ciągłe budowanie pozycji negocjacyjnej i ciągła renegocjacja. W którymś momencie musi nastąpić zakończenie negocjacji i ustalenie warunków, które będą obowiązywały na tyle długo, by możliwe były działania związane z realizacją wynegocjowanego kontraktu, pomimo że w trakcie realizacji kontraktu pozycje negocjacyjne obu podmiotów mogą ulegać zmianie. Muszą więc istnieć instytucje, które sankcjonować będą prawidłowość realizacji umów.
By uniknąć wysiłku ciągłych negocjacji wszelkich warunków kontraktu, zazwyczaj w ramach danego społeczeństwa ustala się ogólne warunki wymiany, które nie podlegają negocjacjom. Przyjmują one formę prawa, kodeksów handlowych, przepisów, regulacji, obyczaju. Działanie zgodnie z nimi oznacza dobrowolną rezygnację z wolności dalszej renegocjacji, co prowadzi do paradoksu, do którego za chwilę wrócę.

Mógłbyś podać przykład tego, o czym piszesz? Bo mnie się wydaje, że tendencja jest odwrotna - za nielegalne uznaje się umowy, które uniemożliwiają ich renegocjację, albo rezygnację z niej obstawiają absurdalnymi warunkami, niemającymi związku z rzeczywiście poniesionymi kosztami.

Istnieje tu także niebezpieczeństwo, że strona nastawiona na ciągłą renegocjacje, odniesie większe korzyści niż strona nastawiona na realizację zadania. W dłuższej perspektywie gorsza moneta wyprze lepszą - wszyscy skupią się tylko na negocjacjach i nie będzie komu wykonywać ustaleń kontraktu, albo "nieustanni negocjatorzy" uzyskają taką przewagę że zniewolą "realizatorów".

I tą drogą znów dochodzimy do paradoksu rezygnacji z wolności.
Na czym ów paradoks polega?
Jeśli zakładamy, że podmioty mają wolność kształtowania relacji ekonomicznych, to znaczy, że mogą także z wolności ekonomicznej zrezygnować, jeśli tylko zechcą. Rezygnacja z pełnej wolności gospodarczej ma miejsce zazwyczaj w obszarach, gdzie nierównowaga podmiotów mogłaby zagrozić stabilności systemu lub gdzie możliwość (a wiec konieczność) renegocjowania warunków kontraktu uniemożliwiałaby sprawą działalność gospodarczą. W praktyce entuzjaści wolności gospodarczej często uznają wszelkiego rodzaju usługi publiczne za nie-sprzeczne z ideą wolności gospodarczej. 

Ja bym powiedział, że z ideą są sprzeczne. Natomiast, jak już wspomniałem, ideologia to nie idolatria. Czasem warto poświęcić jakiś aspekt wolności, jeśli w związku z tym zwiększy się ona na innym obszarze. Tu nie ma niezawodnych recept, ale łatwo zauważyć, że nie ma państwa o IEF równym 100. Będący ulubieńcem liberałów Singapur ma zupełnie zdominowany przez państwo rynek budownictwa mieszkaniowego. W każdym państwie o dużej wolności gospodarczej są jakieś istotne odstępstwa od wolnego rynku. Zauważmy jednak, że państwa same są podmiotami konkurującymi ze sobą, nie zawsze w pełni uczciwie, bo nie istnieje Nadpaństwo bezstronnie regulujące uczciwość umów. Nie ma więc nic nadzwyczajnego w stosowaniu "dumpingu" i innego rodzaju "agresywnego marketingu" mającego na celu przyciągnięcie nowych klientów lub zatrzymanie ich odpływu. Obywatel bowiem, jeśli nie jest jakimś zmanipulowanym fanatykiem, kieruje się raczej krótkoterminowym zyskiem (bo długoterminowo będzie martwy), a nie nadzieją na szybszy rozwój swego państwa za sto lat.

Oznacza to jednak, że możliwy jest przypadek, gdy większość społeczeństwa uzna, że cała gospodarka powinna działać w takim trybie, tak więc paradoksalnie skrajny komunizm, rozumiany jako oddanie wszelkiej wolności w kształtowaniu relacji ekonomicznych państwu, może być kwintesencją wolności gospodarczej. 
W takim ujęciu miarą czy istnieje wolność gospodarcza czy nie, będzie stopień społecznej akceptacji dla istniejącego systemu gospodarczego. Oznacza to jednak, że jedyną miarą wolności gospodarczej będzie demokracja, a nie zakres swobody w kształtowaniu relacji ekonomicznych pomiędzy podmiotami.

No nie. Jeśli obywatele zdecydują się na komunizm, to znaczy, że jakieś inne wartości są dla nich bardziej cenne, niż wolność gospodarcza i wynikający z niej rozwój materialny. W końcu nie samym chlebem człowiek żyje. Na przykład w sytuacji, kiedy każdy obywatel żyje w wielkim luksusie, pracują tylko automaty, wszystkie istotne dla gospodarki zasoby są odnawialne, a postęp techniczny nie poprawia już zauważalnie zdolności do zaspokajania ludzkich potrzeb - ludzie mogą uznać, że z wolnego rynku nie ma już żadnej korzyści. Ale chyba do tego dość daleko.