[ZaKotem]

Z tą dobrą pozycją startową to bym nie szalał. Gęstość zaludnienia pozwalającą na zabawy cywilizację to Europa północna osiągnęła dopiero po wynalezieniu trójpolówki. Nie jest przypadkiem, że Rzym nie dał rady ekspandować za Ren, tam się wtedy zaczynała Syberia.

No i po wynalezieniu tej trójpolówki nowa cywilizacja nie startowała od zera, tylko mogła skopiować osiągnięcia cywilizacji hellenistycznej, jednocześnie nie będąc skrępowana dawnym rzymskim ścisłym podziałem klasowym (cała polityka w ręku dosłownie kilkudziesięciu rodów, niewolnictwo jako podstawa gospodarki, absolutny patriarchalizm). W zasadzie można to powiedzieć o każdej cywilizacji, która w jakimś czasie historycznym odniosła sukces - bliskość cywilizacji poprzedniej, starszej, dawała możliwość kopiowania i jakiś start na poziomie, a barbarzyństwo własnych przodków pozwalało na uniknięcie stagnacji.