[Sofeicz]

Bo paradoksalnie (tak mniej więcej, jak pisze Harari) historycznie ewolucja nie przebiegała od niewoli do wolności ale wspak.

Na ziemiach polskich już przed VI wieku rozkład wspólnoty rodowej wiódł do wyodrębnienia się gospodarstw uprawianych przez poszczególne rodziny w ramach wspólnoty terytorialnej (opole).
Co najmniej do X wieku wolni chłopi, czyli smardowie, stanowili większość ludności.
Obok nich na gruntach, które łączono w większe posiadłości, osadzano także niewolnych, przeważnie jeńców wojennych.


W miarę powstawania dużych gospodarstw i folwarków ubożsi chłopi popadali w zależność typu feudalnego od możnych sąsiadów, szukając u nich pomocy ekonomicznej i obrony w zamian za robociznę i daniny.
Także powstająca władza państwowa i kościelna wciągała wolną ludność opoli do różnych posług i świadczeń.
Wzrost tych obciążeń sankcjonowanych przez duchowieństwo po wprowadzeniu chrześcijaństwa w Polsce doprowadził do wybuchu powstania ludowego w 1038, w czasie którego chłopi niszczyli siedziby możnych oraz kościoły, a część powstańców dążyła do przywrócenia religii sprzed chrystianizacji[1].

 Osobny artykuł: Powstanie ludowe w Polsce 1038 roku.

W ciągu XI i XII wieku większość chłopów utraciła wolność.