[Stary Werter]

Precisely that.

Jedzmy z krytyką.

Żeby Chrobry mógł myśleć o rozciągnięciu kontroli nad Czechami, musiałby znać ideę rozśrodnkowania i oprócz św. Wojciecha Sławnikowica ściągnąć do siebie przynajmniej jednego z jego świeckich braci (dla niewtajemniczonych: Sławnikowice darli koty z Przemyślidami i skończyło się to rzezią tych pierwszych na zlecenie tych drugich) - bo domyślam się, że powrót św. Wojciecha do stanu świeckiego celem przedłużenia rodu nie wchodził w grę.

Zakładając, że by mu się to udało i Sławnikowice wjechaliby do Pragi na włóczniach drużynników gwałciciela księżniczki kijowskiej, faktycznie możemy - wróć, nie możemy przejść do porządku nad problemem reakcji pogańskiej za Mieszka II. Owszem, zamiast "pielgrzymki" Brzetysława Przemyślidy byłoby coś na kształt rekonkwisty wdzięcznego Sławnikownica. Pytanie, czego by sobie on zażyczył w zamian. Czy w X wieku żywa była idea rotacji panujących analogiczna do mechanizmu prezydencji w UE? Eee, chyba nie.

Państwo panlechickie trafia więc szlag. Reakcji pogańskiej nie dało się uniknąć z tego prostego powodu, że Chrobry z synem musieli za coś sfinansować te swoje podboje i w związku z tym eksploatowali kraj na potęgę. Wybuch był tylko kwestią czasu.

Założenie o braku rozbicia dzielnicowego jest bardzo mocne, zważywszy, że państwo patrymonialne było prywatną własnością panującego (modulo wpływy kleru), czyli po prostu źródłem utrzymania książąt. Żeby to założenie utrzymać, trzebaby przyjąć, że:
- albo przychodzi zaraza i zabija wszystkich synów Krzywoustego oprócz jednego,
- albo Krzywousty posyła synów hurtem w stan duchowny, "bo jak nie, to skończycie jak mój brat",
- albo Krzywousty oddaje państwo jednemu synowi, pozostałych uposażając symbolicznie, po czym następuje krwawa wojna domowa, z której żywy wychodzi jeden tylko Bolesławowic.
Ostatniego wariantu właśnie stary książę chciał uniknąć, próbując, jak się zdaje, znaleźć trzecią drogę między feudalizmem a demokracją wiecową. Działało to, ale bardzo krótko.

Rozbicie dzielnicowe dałoby się natomiast skrócić pod jednym warunkiem: że Henryk II Jakmutam nie zginąłby pod Legnicą. W takim układzie możliwe, że Piastom śląskim udałoby się zjednoczyć kraj. Możliwe, bo faktycznego zjednoczenia dokonał Wacław II Przemyślida, podbijając i hołdując wszystko co żyło na lewym brzegu Wisły (wliczając Łokietka), ale, co najważniejsze, narzucając tym wszystkim lokalnym dworom i dworeczkom książęcym jednego, centralnie mianowanego urzędnika, starostę. Łokietek ten wynalazek utrzymał i wykorzystywał.

I teraz najważniejsze: gdyby nie było unii polsko-litewskiej, warianty są dwa:
- albo Litwa pozbawiona polskiego wsparcia w rywalizacji z Moskwą pada dwa razy szybciej, ponieważ Litwa to jest puszcza, Dzikie Pola i brak jakiejkolwiek przestrzeni do dalszej ekspansji, po czym Rosja zatrzymuje się na granicy z Polską nie bardzo mając pretekst do dalszego burzenia się i napierania,
- albo Witold z Jogaiłłą jakimś cudem uzyskują wsparcie Zygmunta Habsburga i Jadwigi Andegaweńskiej i po zwycięskiej bitwie pod Worsklą włączają mikrusie wciąż Księstwo Moskiewskie do swojego państwa, po czym... robią dokładnie to samo co Moskwa, to znaczy ekspandują na wschód. W rezultacie zamiast Carstwa Wszechrusi mamy Wielkie Księstwo Wszechrusi, tylko że Wilno ma długą i chwalebną tradycję użerania się Krakowem i wzajemnego wydzierania sobie ziem pogranicznych.

Natomiast Polska zostaje włączona do dynastycznego imperium Habsburgów i od tego momentu historia Europy przestaje zupełnie przypominać tę znaną nam z podręczników, bo Habsburgowie swoją politykę dynastyczną prowadzili roztropnie i konsekwentnie (w przeciwieństwie do Jagiellonów). W związku z czym mamy unię Wiednia, Krakowa i Budy, która z uwagi na ród panujący (niemiecki!) mocno ciąży ku zachodowi Europy zamiast formować własny ośrodek kulturowy. A husaria jest formacją LITEWSKĄ; w Polsce wdraża się kirasjerów.

Problem turecki pozostaje zagadką, ponieważ jednak Turkowie są muzułmanami, jest kwestią czasu, kiedy ich imperium zniedołężnieje i będzie je można rozebrać. Zagadką pozostaje również kwestia rewolucyjno-napoleońska. Natomiast jeśli już zakładamy brak Krzyżaków w Prusach, to zjednoczenia Niemiec dokonują właśnie Habsburgowie. I mamy jedno imperium środkowoeuropejskie od Renu po Dunaj, które ma tylko ten jeden feler, że jego lingua franca jest niemczyzna, a ośrodkiem centralnym, wokół którego orbitują pomniejsze stolice - Wiedeń.

No i to chyba nie jest to, o co nam chodziło, prawda?