[pilaster]

Czyli niewolnictwo zniknęłoby w XIX wieku nawet bez dzialalności abolicjonistów??

To jest pytanie typu "czy samoloty pojawiłyby się nawet gdyby nikt ich nie zbudował". Oczywiście, że nie. Zresztą abolicjoniści istnieli zawsze. Tylko że dopiero w odpowiednich, obiektywnych warunkach historycznych ich idea miała szanse na upowszechnienie, a co za tym idzie realizację.

Abolicjonizm to była raczej "myśl, której potrzebowało społeczeństwo" na danym etapie rozwoju. Skoro niewolnictwo stało się ekonomicznie nieuzasadnione, to automatycznie pojawiło się jakieś uzasadnienie ideologiczne jego zniesienia.